To ja, Judasz | performance Tomasza Terlikowskiego i Daniela Rycharskiego

Performans To ja, Judasz Daniela Rycharskiego i Tomasza Terlikowskiego towarzyszy instalacji artysty Pasja prezentowanej podczas Festiwalu Łódź Wielu Kultur w Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. Rycharski, reinterpretując drogę krzyżową, przygląda się bohaterom Nowego Testamentu z innej perspektywy, odsłaniając nowe warstwy znaczeń w dobrze znanych narracjach i koncentrując się szczególnie na postaci Judasza.

Tradycyjne odczytanie Nowego Testamentu sugeruje, że wśród motywacji Judasza do wydania Jezusa była jego chciwość, dwulicowa natura oraz wpływ sił nieczystych. Judasz stał się archetypem zdrajcy, synonimem niewierności i ludzkiej słabości. Średniowieczni malarze przedstawiali Judasza w żółtych szatach, symbolizujących zdradę, z twarzą zdeformowaną przez zło i grzech. W tradycji ludowej kukły Judasza palono lub topiono jako symboliczny wyraz potępienia dla grzechu oraz akt oczyszczenia społeczności. Istnieje legenda, według której Leonardo da Vinci, po sportretowaniu Jezusa w Ostatniej Wieczerzy, przez wiele lat poszukiwał idealnego modela dla twarzy Judasza. W końcu znalazł człowieka, którego wygląd idealnie pasował do jego wyobrażenia. Ku jego zaskoczeniu okazało się, że ten sam człowiek, zmieniony przez trudne doświadczenia życiowe, wcześniej pozował jako model dla postaci Jezusa.

W performansie To ja, Judasz w postać Judasza wciela się Tomasz Terlikowski – dziennikarz, pisarz, publicysta przez wiele lat związany z konserwatywną prawicą, silnie krytykując tych, którzy sprzeciwiali się nauczaniu Kościoła. W ostatnich latach stał się jednak bardziej krytyczny wobec instytucji Kościoła, zwracając uwagę na skandale, korupcję i nadużycia. Terlikowski zmienił swoje stanowisko wobec mniejszości oraz osób LGBT+, podkreślając w publicznych wypowiedziach nieodzowność poszanowania godności i okazywania szacunku wszystkim ludziom. Jego nowe poglądy wywołały kontrowersje w mediach, gdzie został nazwany zdrajcą polskiego Kościoła katolickiego. Na początku 2024 roku opublikował książkę To ja, Judasz, od której pochodzi tytuł performansu.

Rycharski krytykuje społeczeństwo, które potępia i niszczy jednostki wykraczające poza normy i konwencje. Judasz, który zdradza mistrza i aranżuje jego wydanie, staje się figurą, przez którą artysta komentuje mechanizmy społecznego wykluczenia i niesprawiedliwości. Figura Judasza, tak jak postać Tomasza Terlikowskiego, pozwala na eksplorację tematów winy, odpowiedzialności, zadośćuczynienia oraz możliwej przemiany duchowej. W performansie Judasz staje się artystą, reżyserem i aktorem ukrzyżowania. Rycharski przedstawia Judasza jako symbol człowieczeństwa i nieuchronności zdrady, podkreślając, że jest ona nieodłącznym elementem ludzkiej ułomności. W tej wizji wszyscy jesteśmy Judaszami.

Bio

Daniel Rycharski. Urodzony w 1986 w Sierpcu. Sam mówi o sobie, że jest artystą konceptualnym i awangardowym. Posługuje się wieloma technikami, głównie instalacją. W latach 2005-2009 studiował grafikę na Wydziale Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Następnie obronił doktorat na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W swojej praktyce artystycznej zajmuje się tematami prowincji, religijności, chrześcijaństwa, tożsamości osób LGBTQ+, szukając między nimi napięć i nowych połączeń. Tym samym sztuka Rycharskiego manifestuje jego osobiste poszukiwanie przestrzeni, w której nieheteronormatywność i wiara chrześcijańska mogą wspólnie funkcjonować. Artysta współpracuje z aktywistami społeczności LGBTQ+ oraz religijnymi i rolniczymi stowarzyszeniami, by dać wyraz ich problemom i przeżyciom, przyczyniając się w ten sposób do budowania porozumienia między mieszkańcami polskich miast i wsi. Ponieważ jednym z głównych celów Rycharskiego jest propagacja sztuki na wsi, często angażuje w produkcję sztuki swoją lokalną społeczność. Wykłada na Akademii Sztuki w Szczecinie. Mieszka i pracuje w Kurówku i Szczecinie. W 2021 ukazał się oparty na życiu Daniela Rycharskiego film Wszystkie nasze strachy w reżyserii Łukasza Rondudy oraz Łukasza Gutta.