Nawet śmierć boi się Auschwitz. Upamiętnienia i zagładowa sztuka tworzona przez osoby o romskich korzeniach | prelekcja: dr Monika Weychert

Jako jedni z pierwszych romskich artystów rodzeństwo Stojków poprzez swoją twórczość dało świadectwo Zagładzie Romów. Karl Stojka był autorem ponad tysiąca prac plastycznych, które sporządzał, nie chcąc zapomnieć niczego, co widział w obozach koncentracyjnych. Autobiografia siostry Karla, Ceji Stojki została opublikowana po raz pierwszy w 1988 pod tytułem Wir leben im Verborgenen. Erinnerungen einer Rom-Zigeunerin [Żyjemy w odosobnieniu. Wspomnienia Romki-Cyganki]. Była to jedna z pierwszych książek opisujących Zagładę Romów, napisana z perspektywy świadka tamtych wydarzeń i uświadamiająca europejskiej opinii publicznej, czego doświadczali Romowie w czasie nazistowskich prześladowań. W 1989 roku, w wieku 56 lat Stojka zaczęła malować, aby przypomnieć sobie i upamiętnić swoje doświadczanie Zagłady. Obecnie prace Stojki są prezentowane w wielu znaczących miejscach np. w 2018 roku w paryskim La Maison Rouge. 

W drugiej połowie XX w. sztuka Romów spełniała rolę narzędzia służącego uwidzialnianiu Zagłady Romów w okresie ich etnicznej i politycznej mobilizacji, tj. od lat 70. XX wieku, ale jej skuteczność w uwidzialnianiu owego historycznego faktu spadła w początkach XXI wieku, po tym, kiedy sztuka romska została włączona w pole sztuki zinstytucjonalizowanej przez narody większościowe. Prelegentka przybliża tematy podejmowane przez artystów romskich tworzących prace o Zagładzie Romów i wynikające z jej specyfiki: uwidzialnienie miejsc pamięci, uwidzialnienie wizerunków ofiar, uwidzialnienie rasowych motywów nazistowskiej zbrodni na Romach.

BIO

Monika Weychert – doktora, kulturoznawczyni, adiunktka i koordynatorka kierunku Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu SWPS w Warszawie. Jednocześnie kierowniczka działu edukacji Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki. Od 2016 roku współpracuje także z Instytutem Badań Przestrzeni Publicznej warszawskiej ASP. Autorka artykułów naukowych i krytycznych; członkini AICA. W Toruniu prowadziła m.in. niezależną galerię dla… (2000-2008), była związana z TVP Kultura, warszawską Galerią Foksal i Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni (oddział MNW). Kuratorka kilkudziesięciu wystaw. Tematyką sztuki współczesnej osób o romskich korzeniach zajmuje się od 25 lat.

Wydarzenie towarzyszące wystawie Ceija Stojka (1933-2013): „Nie mogę zapomnieć” w Muzeum Miasta Łodzi.