Daniel Rycharski. Pasja | instalacja artystyczna

Pasja to monumentalna, plenerowa instalacja Daniela Rycharskiego przygotowana specjalnie na Festiwal Łódź Wielu Kultur. Praca składa się z piętnastu grup rzeźbiarskich, będąc tym samym współczesną, artystyczną interpretacją stacji drogi krzyżowej. W wersji zaproponowanej przez artystę tradycyjne czternaście stacji uzupełnionych zostało o przedstawienie Jezusa niosącego na barkach martwego Judasza, który staje się tym samym istotnym – centralnym wręcz – bohaterem pracy Rycharskiego. 

Zjawiskowa – tyleż spektakularna, co wernakularna – forma, jaką artysta nadał swojej zbudowanej ze starych maszyn rolniczych drodze krzyżowej, ma przynajmniej kilka źródeł inspiracji. Pierwszym jest projekt drogi krzyżowej dla kościoła św. Kazimierza w Nowym Sączu z 1952 roku autorstwa Władysława Hasiora, artysty, z którego twórczością Rycharski od lat pozostaje w dialogu. Drugim – ilustracje z dwóch wydanych w okresie PRL-u podręczników dla uczniów szkół rolniczych: Maszyn rolniczych Bolesława Łaszczyka i Bronisława Pokrzywy oraz Maszyn i ciągników rolniczych autorstwa Stanisława Dąbrowskiego i Danuty Kozłowskiej. Niemniej istotnymi punktami odniesienia dla artysty są także projekty scenografii i kostiumów Oskara Schlemmera dla eksperymentalnej sceny Bauhausu oraz musical Jesus Christ Superstar w reżyserii Normana Jewisona z 1973 roku. 

Złożona z poddanych upcyklingowi przedmiotów znalezionych/gotowych instalacja Rycharskiego wpisuje się w – istotną także dla Hasiora – awangardową i neo-awangardową tradycję asamblażu. Z drugiej strony, ten swego rodzaju (de)konstruktywizm maszyn rolniczych, jakiego dopuszcza się artysta, przywodzi na myśl wernakularną, nieprofesjonalną – ludową i neo-ludową – twórczość artystyczną i rzemiosło, dla których istotne są praktyki spod znaku brikolażu i DIY (do it yourself). W tym sensie Pasja znajduje się na przecięciu dwóch tradycji i kultur: profesjonalnej, wysokiej oraz ludowej i chłopskiej. Intencją artysty nie jest zarazem proste odniesienie się do jakże ostatnio dyskutowanego zwrotu ludowego i bezkrytyczne zanurzenie się w kulturze wiejskiej. Przeciwnie, forma instalacji Rycharskiego wskazuje na przemocowe aspekty tej kultury, które – jak na przykład ludowy antysemityzm egzemplifikowany przez postać i figurę Judasza – domagają się przepracowania.   

Wykonani z fragmentów maszyn rolniczych bohaterowie Pasji – rzymscy żołnierze, Jezus, Judasz, Maria i inni – pomalowani zostali przez artystę farbami w kilku nasyconych, charakterystycznych dla sztuki ludowej kolorach. Rycharski wykorzystuje symboliczny wymiar barw, kiedy krzyże, koronę cierniową i elementy uzbrojenia maluje na czerwono, podkreślając ich przemocowy, „krwawy” charakter i wówczas, gdy postać Judasza pokrywa farbą koloru żółtego, który – często wykorzystywany w Europie do oznaczania Żydów (nakaz noszenia żółtych czapek i łat naszywanych na ubrania w średniowieczu, żółte gwiazdy w gettach tworzonych przez nazistów) – w tradycji i ikonografii symbolizuje zdradę, występek, nieczystość.     To bowiem Judasz przede wszystkim interesuje artystę: Judasz jako czarny charakter kultury chrześcijańskiej i jej – tekstowych i wizualnych – wytworów, postać, która stała się uosobieniem wiarołomstwa i (tyleż indywidualnej, co zbiorowej) zdrady, a jej historia poręcznym pretekstem służącym uzasadnieniu antysemityzmu i antyżydowskiej przemocy w Europie i poza nią. Jednocześnie antysemicka figura Judasza wykreowana przez chrześcijaństwo staje się dla artysty przyczynkiem do przepracowania jej czarnej legendy. W redakcji Rycharskiego Judasz to kluczowa z punktu widzenia historii o męce i zbawieniu postać biblijna, której los czytać można jak rewers opowieści o Jezusie, a jego samego widzieć jako Jezusowe alter ego. W tym sensie w rozliczeniowej i bezpardonowej Pasji artysta projektuje także możliwość przebolenia i miejsce spotkania, w którym prowadzi międzykulturowy dialog.

kurator: Wojciech Szymański

Bio

Daniel Rycharski – urodzony w 1986 w Sierpcu. Sam mówi o sobie, że jest artystą konceptualnym i awangardowym. Posługuje się wieloma technikami, głównie instalacją. W latach 2005-2009 studiował grafikę na Wydziale Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Następnie obronił doktorat na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W swojej praktyce artystycznej zajmuje się tematami prowincji, religijności, chrześcijaństwa, tożsamości osób LGBTQ+, szukając między nimi napięć i nowych połączeń. Tym samym sztuka Rycharskiego manifestuje jego osobiste poszukiwanie przestrzeni, w której nieheteronormatywność i wiara chrześcijańska mogą wspólnie funkcjonować. Artysta współpracuje z aktywistami społeczności LGBTQ+ oraz religijnymi i rolniczymi stowarzyszeniami, by dać wyraz ich problemom i przeżyciom, przyczyniając się w ten sposób do budowania porozumienia między mieszkańcami polskich miast i wsi. Ponieważ jednym z głównych celów Rycharskiego jest propagacja sztuki na wsi, często angażuje w produkcję sztuki swoją lokalną społeczność. Wykłada na Akademii Sztuki w Szczecinie. Mieszka i pracuje w Kurówku i Szczecinie. W 2021 ukazał się oparty na życiu Daniela Rycharskiego film Wszystkie nasze strachy w reżyserii Łukasza Rondudy oraz Łukasza Gutta.

Fot. Katarzyna Legendź. Dzięki uprzejmości Gunia Nowik Gallery

Wydarzenia towarzyszące:

Święty Judasz? Zdrajca i męczennik. Spotkanie wokół Pasji Daniela Rycharskiego 

Performanse To ja, Judasz Daniela Rycharskiego i Tomasza Terlikowskiego